Chắn học nhập môn: Cách chơi bài chắn 100 lá

Chắn là trò chơi dân gian của Việt Nam sử dụng bộ bài 120 lá, cách chơi nhìn chung khá khó hiểu và không phải ai cũng nắm rõ luật chơi bộ môn này.

Để giúp cho bạn hiểu rõ luật chơi và cách đánh Chắn, sau đây Game Bài Đổi Thưởng Futbol sẽ hướng dẫn bài cách chơi bài Chắn 100 lá chi tiết từ A đến Z.

Chắn là gì?

Chắn là trò chơi được phát triển dựa trên trò đánh Tổ tôm. Một bộ bài Chắn sẽ có 120 quân bài nhưng chỉ có 100 quân được sử dụng, 20 quân còn lại sẽ được bỏ bớt gồm có: nhất sách, nhất văn, nhất vạn, lão và thang.

Các quân bài chắn được chia thành các loại khác nhau với thứ tự: Nhị, Tam, Tứ, Ngũ, Lục, Thất, Bát, Cửu, Chi -> đây là phần số.

Ngoài những quân bài chi không phân chất thì các quân khác được phân thành 3 chất gồm có: vạn, văn, sách. Đối với mỗi quân sẽ có 4 lá giống nhau. Tổng (3 số * 8 chất + 1 chi) * 4 lá = 100 lá bài

Chắn có 2 phiên bản là Chắn bí tứ (tức là 4 người chơi) và Chắn bí ngũ (tức là 5 người chơi). Đa phần người chơi chuộng Chắn bí tứ hơn.

Nhiệm vụ của người chơi Chắn là làm sao cho những quân bài trên tay có nhiều chắn hoặc cạ nhất có thể. Nếu bạn biết chơi Phỏm thì Chắn nó cũng từa tựa như Phỏm nhưng có nhiều quân bài hơn và cách ghi nhớ cũng phức tạp hơn nhiều (vì không phải tiếng Việt).

Cách học thuộc bộ bài Chắn dễ hiểu

Khi đánh Chắn thì các quân bài sẽ được nhận biết bằng hình ảnh và chữ, muốn học thuộc nhanh bạn phải nhớ bài bằng cách nhìn vào ảnh tượng hình ở mặt quân bài hoặc nhìn vòa phần chữ ở đầu mỗi quân bài.

• Vạn, Văn, Sách là những chứ nằm bên tay trái
• Nhị, Tam, Tứ, Ngũ, Lục, Thất, Bát, Cửu, Chi

Mẹo để học thuộc bài Chắn là bạn áp dụng công thức “vạn vuông, văn chéo, sách loằng ngoằng”, nghĩa là quân Vạn sẽ có hình vuông, quân Văn có hình chéo và quân Sách có hình loằng ngoằng.

Các thuật ngữ khi chơi Chắn cần biết

• Chắn: 2 quân bài giống hình và giống chữ
• Cạ: 2 quân bài giống hình nhưng khác chữ
• Què: các quân lẻ không thuộc chắn hoặc cạ
• Chì: bạn được quyền ưu tiên bốc bài và quyết định ăn hoặc nhường cho cửa dưới
• Ăn: nếu bạn có quân bài kết hợp được với quân bài dưới chiếu tạo thành Chắn hay Cạ thì được phép ăn quân bài đó
• Chíu: nếu đang có 3 quân bài giống nhau và dưới chiếu có 1 quân giống hệt với 3 quân đó thì bạn sẽ được quyền ăn quân bài đó bất kể ai Bốc hoặc Đánh ra
• Trả cửa: nếu bạn Chiếu quân bài ở cửa của người chơi khác thì bạn phải trả cửa bằng cách đánh xuống 1 quân bài để thế chỗ, ván bài sau đó sẽ tiếp tục như bình thường
• Ù: là mục tiêu khi chơi Chắn, nghĩa là 19 quân bài của bạn kết hợp với 1 quân được bốc tạo thành 10 bộ (chắn hoặc cạ), bắt buộc phải có ít nhất là 6 Chắn (1 chíu = 2 Chẵn)
• Ù đè: nghĩa là 2 người chơi cùng chờ Ù 1 quân, người được ưu tiên Ù là người ngồi vị trí gần cửa bài được bốc (tính theo ngược chiều kim đồng hồ)

Hướng dẫn đánh Chắn chi tiết cho người mới tìm hiểu

Sau đây, Game Bài Đổi Thưởng Futbol sẽ hướng dẫn cho bạn cách chơi Chắn chi tiết từ đầu đến cuối.

Hướng dẫn cách đánh Chắn chi tiết

Một ván Chắn có tối thiểu 2 người, tối đa 4 người, mỗi người được chia 19 lá, số lá còn lại để ở giữa gọi là nọc.

Bốc cái: Chia bài xong 1 người sẽ bốc lá từ nọc (người thắng ván trước) gọi là lá cái để xác định ai là người có được phần bài cái, có cái thì được đánh đầu tiên.

Ăn: người kế tiếp muốn ăn thì lấy lá bài đó về chỗ của mình và lấy thêm 1 lá bài nữa trên tay để đặt lên lá bài vừa ăn được (nhìn chung đã ăn là cả làng đều phải biết)

Đánh: đánh ra 1 lá bài

Bốc nọc: không ăn được bài thì phải bốc 1 lá từ nọc, bốc xong có thể ăn luôn lá bài vừa bốc

Dưới: sau khi bốc bài nếu không ăn được thì phải hô “Dưới” để nhường quyền ăn cho người đánh sau

Chíu: là cách ăn bài đặc biệt, ví dụ bạn có 3 lá giống nhau và người khác đánh ra 1 lá giống như thế thì bạn sẽ được ăn lá người kia vừa đánh

Trả cửa:

• Khi ăn bài thì mình chỉ được ăn lá vừa bốc, hoặc là lá bài mà người trước đánh ra, hoặc lá bài của người trước bốc nhưng không ăn thì nhường (dưới)
• Ăn lá bài xong thì phải đánh ra 1 lá bài khác ngay bên phải (tức là cửa mình)
• Khi chíu có thể chíu bất cứ lá bài nào dù là đang ở lượt chơi của người khác. Ví dụ họ bốc ra 1 lá mà mình có thể chíu được thì phải nhường cho mình chíu trước, mình mà không chíu thì họ mới được phép ăn.
• Sau khi chíu xong ở một cửa nào đó thì bạn phải đánh ra 1 lá bài vào cửa đó thì ván chơi mới tiếp tục được như bình thường -> cái này gọi là Trả cửa

Ù: nếu như 19 lá bài của mình (gồm cả những lá bài ăn được) mà hợp với 1 lá bài vừa bốc ra từ nọc (ai bốc cũng ok) thành 10 bộ Chắn hoặc Cạ, trong đó có ít nhất 6 Chắn thì Ù

Cước: khi Ù bài nếu có những điểm đặc biệt sẽ ăn được thêm tiền sẽ gọi là Cước. Ví dụ bài toàn những lá đen gọi là cược Bạch Định, bài có 8 lá đỏ gọi là cược Tám Đỏ, có 4 lá chi chi và không lá đỏ nào gọi là cước Kính Tứ Chi

Xướng: khi Ù bài người chơi buộc phải đọc tên các Cước mình đang có, gọi là Xướng. Nếu xướng thừa hoặc xướng sai cước là sẽ phải đền tiền, xướng thiếu chỉ được ăn phần tiền những phần cước mình xướng đúng.

Luật đánh bài: khi bạn đánh chắn là phải tuân thủ luật, ví dụ đã đánh 1 lá xuống thì về sau không được ăn lá bài đó nữa, ngoài ra cũng không được phép đánh tiếp 1 lá giống y hệt thế.

Cách xếp bài khi đánh Chắn

Đối với việc xếp bài khi đánh Chắn bạn cần phải nhớ “Chắn – Cạ – Ba Đầu – Què”.

• Chắn là 2 quân giống hệt nhau
• Cạ là 2 quân giống về chữ khác chất
• Ba Đầu là 3 quân giống về chữ khác chất
• Què là những quân bài lẻ

Khi lên bài Chắn bạn sẽ phải xếp bài cho dễ nhìn theo quy luật sau: xếp chắn trước -> xếp cạ -> xếp ba đầu -> què xếp ngoài cùng.

Cước sắc và Xướng ù trong Chắn

Cước sắc

Nếu bài của bạn Ù mà có những đặc điểm sau sẽ được ăn thêm tiền, gọi là Cước. Bài chắn bao gồm những cước sau:

• Xuông: bài Ù không có gì đặc biệt
• Thông: nếu ván trước Ù và xướng đúng hoặc nếu như ván trước treo tránh, ván sau Ù thì ván sau được hô cước thông
• Chì: tức là ù quân ở cửa chì
• Thiên ù: cầm cái (chia bài) tròn bài và ù luôn gọi là thiên ù
• Địa ù: ù khi mà chưa qua được cửa chì. Giải thích dễ hiểu thì bạn có thể ù quân mà bạn bốc lần đầu, hoặc cũng có thể ù khi chưa bốc phát nào.
  Nếu đã qua lượt của mình (tức là qua cửa chì) mới ù thì không gọi là Địa ù. Tuy nhiên bạn cũng có thể lên bài chưa chờ Ù nhưng khi chưa đến lượt của mình bạn lại chíu được 1 phát rồi chờ Ù. Nếu mình ù khi chưa qua cửa chì vẫn coi là địa ù
• Chíu, 2 Chíu, …: nếu ván chơi mình đã chíu 2 lần thì lúc ù được hô “2 chíu”
• Chíu ù: nếu chíu mà tròn bài và ù luôn gọi là chíu ù. Thường thì bạn chỉ được ù quân bốc từ nọc lên nhưng riêng chíu ù có thể ù quân bài người khác đánh ra hoặc trả cửa
  Chú ý nếu chíu ù luôn sẽ gọi là “chíu ù”, còn không được tính con chíu đó vào để hô rằng “có chíu”
• Bòn, 2 Bòn, …: nghĩa là đã có sẵn chắn, bạn tách 1 quân bài ra để ăn chắn rồi lấy quân còn lại ăn chắn tiếp, như thế gọi là ăn bòn
• Ù bòn: bạn bốc được 1 quân bài có thể ăn bòn nhưng lại tròn bài ù luôn thì gọi là ù bòn (không được đếm vào số bòn đã ăn)
• Thiên khai: nếu có 4 quân bài giống nhau trên tay gọi là có thiên khai (giống Tứ Quý trong bài 52 lá)
• Bạch thủ: tức là có 4 cạ, 6 chắn. Nếu không phải thiên ù bạn phải có 5 chắn, 4 cạ và không có ba đầu (tức là bị què mất 1 quân), thêm cả quân bài Ù vào là tròn đủ 6 chắn
• Bạch thủ chi: cũng giống như bạch thủ nhưng điều kiện quân Ù là chi chi
  Lưu ý nếu là bạch thủ chi mà hô “bạch thủ” không thôi vẫn tính là hô sai. Ù chi chỉ được phép ù bạch thủ chi mà thôi
• Thập thành: ù với 10 chắn
• Bạch định: ù toàn các quân đen
• Tám đỏ: bài ù có 8 quân đỏ
• Kính tứ chi: bài ù có 4 quân chi đỏ
• Lèo: bài có bát sách, cửu vạn, chi chi
• Tôm: bài có tam vạn, tam sách và thất văn
• Hoa rơi cửa phật: bài của bạn dưới chiếu có nhiều hơn 1 quân ngũ vạn (nghĩa là đã ăn chắn ngũ vạn hoặc chíu ngũ vạn), chì bạch thủ nhị vạn
• Nhà lầu xe hơi hoa rơi cửa phật: lên bài có sẵn chắn tứ vạn, ngũ vạn, chì bạch thủ nhị vạn
• Cá lội sân đình: cũng tương tự hoa rơi cửa phật nhưng thay nhị vạn bằng bát vạn (nghĩa là dưới chiếu có nhiều hơn 1 quân ngũ vạn), chì bạch thủ bát vạn
• Ngư ông bắt cá: bài có chi chi và 2 ngũ sách, chì bạch thủ bát vạn

Xướng ù

Xướng ù khi đánh Chắn là rất quan trọng, khi ù bạn phải đọc tên các Cước mình đang có. Trong tiếng Hán Việt thì Xướng nghĩa là đọc, nói, nôm na có thể hiểu Xướng ù là khi ù bài thì phải hô lên.

Đánh chắn mà xướng sai sẽ phải đền tiền, xướng thiếu sẽ chỉ được ăn số tiền tương ứng với những cước bạn xướng đúng.

Để xướng trong đánh Chắn cũng cần phải nhớ theo một thứ tự logic như sau:

• Thông, chì thì hô trước
• Ù “kiểu gì” bao gồm: thiên ù, địa ù, chíu ù, ù bòn -> chỉ cần hô đúng 1 chữ “Ù”, nếu vừa địa ù mà lại chíu ù nữa thì hô “Địa chíu Ù”
• Ù “có gì” bao gồm: có tôm – lèo – chíu – thiên khai, ăn bòn sẽ hô cuối cùng

Nhiều nơi yêu cầu phải hô chuẩn thứ tự, có nơi không nhưng nhìn chung cứ xướng ù chuẩn cho chắc ăn.

Lỗi phạt khi đánh Chắn

• Lỗi ăn treo tranh: tức là ăn được lá bài của người chơi khác để tạo thành Chắn nhưng lại đi ăn Cạ
• Chíu được nhưng lại ăn thường: tức là không hạ 4 lá bài xuống
• Lấy quân chọn cạ: tức là lấy quan trong hàng cạ để ăn quân bài mà người chơi vừa đánh để tạo cạ
• Ăn cạ nhờ quân chờ: nghĩa là lấy quân chờ ù trong bài để ăn lá bài người chơi tạo thành cạ
• Ăn cạ nhờ quân chắn: nghĩa là lấy quân chờ chắn để ăn cây của người chơi vừa đánh tạo cạ

Lỗi phạt đền khi chơi Chắn thường gặp

• Bỏ ăn chắn rồi lại ăn: tức là bạn đòi ăn chắn mà trước đó đã bỏ qua
• Bỏ ăn chắn rồi ăn cạ
• Bỏ lá cạ để ăn cạ
• Bỏ lá chắn rồi lại đánh ra chắn
• Xé cạ để ăn cạ
• Ăn cạ xong lại đánh ra cạ
• Đánh trùng ăn trùng
• Đánh cạ trong khi trước đó đã ăn cạ rồi
• Ăn cạ rồi lại ăn chắn cùng hàng
• Ăn lá này rồi nhưng lại đánh ra lá đó
• Chi chi thì chỉ có thẻ Ù bạch thủ
• Bỏ không Ù

Cách tính điểm khi chơi Chắn

Dưới đây là bảng tính điểm khi chơi Chắn, đánh Chắn sẽ tính Điểm và Dịch

Mỗi cược được quy định tương ứng số Điểm và số Dịch.

Khi bạn Ù và xướng đúng thì dựa vào các cước xướng sẽ tính điểm tổng tương ứng, tiếp đến bạn nhân tổng này với số tiền cho mỗi điểm là sẽ ra số tiền người thua phải mất cho người Ù.

Cách tính điểm tổng như sau:

• Nếu chỉ xướng 1 cước thì điểm tổng = điểm cước đó
• Nếu xướng nhiều cước thì điểm tổng = điểm của cược có số điểm cao nhất + tổng số Dịch của các cước còn lại

Nếu như chơi gà thì điểm tổng cộng thêm với số gà sẽ nhân với số điểm cho mỗi gà (thường tính là 5 điểm).

Những cước sau là được tính gà:

• Ù bòn bạch thủ/Ù bòn bạch thủ chi
• Thập thành hoặc Kính Tứ Chi
• Bạch định (đối với gà rộng) hoặc Bạch định tôm (đối với gà hẹp)
• Tám đỏ (gà rộng) hoặc Tám đỏ lèo (gà hẹp)
• Bạch thủ chi (tùy nơi)
• Chì bạch thủ (2 gà hoặc 1 gà)
• Chì bạch thủ chi sẽ tính gà như Chi bạch thủ hoặc Bạch thủ chi
• Đồng tứ hái hoa
• Phá thiên.

Kết luận

Nhìn chung để chơi Chắn thành thạo cũng phải mất một thời gian dài bởi luật chơi và cách đánh Chắn không hễ dễ học, chỉ có chơi nhiều mới thuộc được. Hy vọng những hướng dẫn trên đây của Game Bài Đổi Thưởng Futbol sẽ giúp cho bạn hiểu rõ hơn về cách chơi bài chắn 100 lá.